تحلیل الگوهای استقراری منطقه میان کوه، شهرستان اردل در دوره ایلامی با استفاده از gis

بخش میان کوهِ شهرستان اردل به سبب دارا بودن کوه های مرتفع، دره های عمیق و دشت های میان کوهیِ کوچک و قرارگیری در مسیر کوچ عشایر از گذشته های دور تاکنون مورد توجه انسان بوده است. بنابر اهمیت دوره ی ایلامی در این منطقه، ناشناخته بودن این دوره در مناطق کوهستانی شرق خوزستان شناخت الگوی استقرار، تأثیری که محیط بر چگونگی شکل گیری و پراکندگی محوطه های این دوران داشته ضروری است. طی سه فصل بررسی که در این منطقه در سال های 1387 تا 1390 انجام شد، شمار 78 محوطه ی ایلامی شناسایی و ثبت شد. این پژوهش بر آن است تا عوامل زیست محیطی و نقش آن ها را در شکل دهی فضای زیستگاه های انسانی در دوره ی ایلامی را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد. برای بررسی و ارزیابی تأثیر عوامل محیطی بر استقراهای ایلامی، آن ها را براساس عواملی چون ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت شیب، فاصله از رودخانه، فاصله از مسیرهای ارتباطی در منطقه تحلیل آماری کردیم. برای یافتن ارتباط هر محوطه با هر عارضه طبیعی، آن ها را براساس نقشه ی پایه ی آن عارضه، به چندین طبقه تقسیم کرده و میزان همبستگی محوطه ها را با هر طبقه بدست آوردیم. بر این اساس از هر یک از عوامل زیست محیطی، یک نقشه (gis) تهیه شد، تا با توجه خروجی های این نقشه ها، به تجزیه و تحلیل آماری هر یک از عوامل زیست محیطی، و نقش آن ها در شناخت الگوهای استقراری این منطقه پرداخته شود. از جمله مهم ترین عوامل زیست محیطی موثر در شکل گیری استقرارهای ایلامی در منطقه، فاصله از منابع آبی است که تقریباً تمامی محوطه ها با فاصله ی مناسب از این منابع آبی قرار گرفته اند. عوامل مهم دیگر فاصله با راه و جهت شیب است. این منطقه به واسطه ی قرارگیری در این مسیر و در همسایگی با خوزستان و فارس تحت تأثیر فرهنگ این مناطق قرار گرفته است که نمود این تأثیر در سفال گری جوامع ساکن در این منطقه دیده می شود. به لحاظ تولید و سنت سفال گری ایلامی، منطقه میان کوه بیشتر با مناطق شمال فارس و خوزستان در ارتباط است و هم گونی فرهنگی چشمگیری مشاهده می شود. بی شک نمی توان نقش جوامع کوچرو را در تحولات فرهنگی جاری در این منطقه طی دوره ایلامی بی تأثیر دانست. در مجموع سفال های ایلامی به دست آمده از استقرارهای این دوران در میان کوه به سه گروه تقسیم می شوند. سفال هایی که بیشتر با سفال های منقوش فارس از جمله کفتری، قلعه، شقا و تیموران شباهت دارند. گروه دیگر سفال هایی است که مشابه با سفال های تمامی مناطق ایلامی در خوزستان است و در نهایت گروه دیگر سفال های بومی محلی مختص خود منطقه هستند.در این مجال تلاش خواهیم کرد تا با مطالعه گونه شناختی سفال های ایلامی بدست آمده از بررسی باستان شناختی بخش میان کوه اردل، سیمایی روشن از از تحولات فرهنگی رایج در این منطقه رسم کنیم.